رشته فقه و حقوق اسلامی یکی از شاخه های علوم انسانی است که به بررسی کردن قوانین احکام و اصول اخلاقی اسلام می پردازد. این رشته از علوم دینی و مباحث حقوقی تشکیل شده است
که تلاش می کند با استفاده کردن از منابع اسلامی به حل کردن مسائل حقوقی و اجتماعی بپردازد.
فقه به معنی دانش شناخت احکام اسلامی از منابع اصلی مثل قرآن سنت و اجتماع است. این دانش از زمان صدر اسلام به منظور پاسخ دادن به نیاز های جامعه و ایجاد کردن نظم پایه گذاری شده است.
حقوق هم به معنای قواعدی است که روروتبط انسان ها را در اجتماع تنظیم می کند.این رشته در تلاش است تا بین این دو حوزه ارتباط برقرار کند و با بهره گرفتن از اصول و منابع اسلامی قوانین عادلانه را ارائه دهد.
دوره معاصر
در دوران معاصر با ظاهر شدن چالشهای جدید ناشی از مدرنیته و جهانی شدن فقه اسلامی وارد مرحله جدیدی شد.
1.بازگشت به اجتهاد: تلاش هایی برای بازنگری در متون دینی و پاسخ دادن به مسائل جدید آغاز شد.
2. ترکیب فقه و حقوق مدرن:بیشتر کشور های اسلامی قوانینی را تدوین کرده اند ک ترکیبی از اصول فقه اسلامی بوده است
3. تاسیس رشته های دانشگاهی :رشته فقه و حقوق اسلامی در دانشگاهای کشور های اسلامی و غیر مسلمان هم تدریس می شود.
درایران
در ایران این رشته از دوران صفویه و با رسمیت یافتن مذهب تشیع اهمیت بیشتری پیدا کرد.
در دوره قاجار و پهلوی با ورود نظام های حقوقی غربی بعضی قوانین اسلامی کنار گذاشته شدند اما حوزه های علمیه همچنان نقش پررنگی دارند.
پس از انقلاب اسلامی ایران این رشته به عنوان یکی از شاخه های اصلی دانشگاهی معرفی شد. این رشته در تلاش است علاوه بر حفظ اصول اسلامی راه حل های حقوقی برای مسائل روز ارائه دهد.
1.فهم عمیق از احکام اسلامی:
دانشجوهای این رشته اصول و قوائد فقهی را به دقت بالا مطالعه می کنند تا بتوانند راه حل های علمی برای مسائل اجتماعی و حقوقی ارائه دهد.
2. تقویت ارزش های اخلاقی و دینی:
این رشته به تربیت افرادی می پردازد که علاوه بر دانش علمی دارای تقوا و اخلاق اسلامی باشند.
3. ارائه نظام حقوق اسلامی :
هدف این است که با بهره گرفتن از منابع دینی نظامی حقوقی مطابق با شریعت اسلامارائه شود که پاسخگوی نیازهای جامعه باشد.
دانشجوهای این رشته ترکیبی از دروس دینی و حقوقی وفقهی را مطالعه می کنند.بعضی از دروس مهم شامل:
فقه عبادات:بررسی کردن احکام مرتبط با عبادت مثل نماز روزه و حج
حقوق مدنی: آشنایی داشتن با قوانین مربوط به اموال قرار دادها و حقوق اشخاص.
اصول فقه : قواعد واصول استباط احکام از منابع اسلامی.
حقوق جزا و جرم شناسی :بررسی کردن قوانین و احکام مرتبط با جرایم و مجازات ها.
حقوق خانواده:شامل مسائل مرتبط با ازدواج طلاق ارث.
تفسیر قرآن کریم:درک کردن مفاهیم قرآنی و استفاده از آنها در مسائل حقوقی.
حقوق بین الملل اسلامی:بررسی کردن رابطه بین دولت های اسلامی و غیر اسلامی از منظر شریعت .
1.تسلط به زبان عربی:
برای درک کردن متون دینی و فقهی اشنایی با زبان عربی ضروری است.
2. تحلیل و استنباط:
توانایی تحلیل کردن مسائل و استخراج احکام از منابع اسلامی یکی از مهارت های مهم در این رشته است.
3. ارتباط موثر:
فارق التحصیل شدگان این رشته باید بتوانند نظرها و احکام فقهی خود را به صورت منطقی و متقاعد کننده ارائه بدهد.
فارق التحصیل های این رشته می توانند در بخش های زیر فعالیت کنند:
1.وکالت:با گذراندن دوره های مورد نظر امکان فعالیت کردن با عنوان وکیل وجود دارد.
2. قضاوت :این رشته یکی از مسیرهای وارد شدن به شغل قضاوت در دادگستری است.
3. تدریس و پژوهش: امکان تدریس کردن در دانشگاها و حوزه های علمیه یا فعالیت کردن در زمینه تحقیق های فقهی .
4. مشاور حقوقی: ارائه کردن خدمات مشاوره ای به افراد یا سازمان ها در زمینه مسائل حقوقی.
5. فعالیت در نهاد های دینی و حقوقی: مثل سازمان های مذهبی شورای حل اختلاف و کمیسیون های شرعی.
چالش ها:
تطبیق با نیاز های روز: یکی از مهم ترین چالش ها در این رشته انطباق دادن اصول فقهی با نیاز های جوامع مدرن است.
تنوع قوانین حقوقی: با توجه به مختلف بودن نظام های حقوقی در کشور ایجاد کردن وحدت و هماهنگی بین آنها دشوار است.
کمبود متخصصین کارآمد: بیشتر افراد توانایی کافی در استنباط احکام یا تحلیل کردن مسائل پیچیده را ندارند
پیش داوری و سوء تفاهم ها: گاهی این رشته با تصورات منفی یا پیش داوری هایی روبرو می شود به خصوص در جوامعی که با ارزش های اسلامی فاصله دارند.
فرصت ها:
1.بازار کار گسترده و متنوع: افراد می توانند در شغل های متنوع مشغلول به کار شوند.
2.نیاز جامعه به متخصصین فقهی:در جامعه اسلامی نیاز به کسانی که توانایی استنباط احکام شرعی را داشته باشد همواره وجود دارد.
3. پتانسیل پژوهش و نوآوری:افراد می توانند در زمینه های جدیدی مثل حقوق بشر یا مسائل معاصر حقوقی پژوهش کنند.
4. نقش در تدوین و اصلاح قوانین : افردا می توانند در زمینه تدوین کردن و اصلاح قوانین کشور هایی که نظام حقوقی آنها بر پایه شریعت اسلامی فعالیت کنند.
5. گسترش در حوزه بین الملل: با افزایش پیدا کردن توجه به حقوق اسلامی در سطح جهانی فرصت هایی برای افراد متخصص به وجود آمده است.
این رشته با ترکیب کردن اصول دینی و مبحث های حقوقی نقش مهم در ایجاد کردن عدالت اجتماعی ایفا می کند . فارق التحصیلان این رشته می توانند با استفاده از دانش خود
خدمات ارزشمندی به جامعه ارائه می دهد و در راستای تحقق ارزش های اسلامی گام بردارد. این رشته برای کسامی که به علوم دینی و مسائل اجتماعی علاقه دارد انتخابی خوب است.
این رشته با چالش های زیاد فرصت های شغلی خوبی دارد. با تلاش برای حل کردن مشکلات آموزشی این رشته می تواند نقش مهمی در پاسخگویی به نیاز های اجتماعی داشته باشد.
Asan Hampishe Hoshmand Forouhar Company